Kontekst historyczny
Na mocy międzynarodowych ustaleń po wojnach oraz porozumienia z 1707 roku, ewangelikom przyznano na Śląsku możliwość wybudowania sześciu nowych świątyń, tzw. „kościołów łaski”. Jelenia Góra miała stać się miejscem powstania najpiękniejszej z nich. Już w 1709 roku, zanim ukończono murowaną budowlę, rozpoczęto prace nad tymczasowym, drewnianym kościołem.
Budowa i projekt
Za projekt świątyni odpowiedzialny był wybitny architekt Karl Martin Frantz, pochodzący z Tallina, który czerpał inspirację z kościoła św. Katarzyny w Sztokholmie. Wzniesiona w stylu późnobarokowym świątynia miała plan w kształcie równoramiennego krzyża greckiego. Jej imponujące wymiary – około 74 metrów długości oraz 57 metrów wysokości mierzonej od posadzki aż po krzyż na kopule – świadczą o ambicjach ówczesnych wiernych. Oficjalne ukończenie i poświęcenie budynku nastąpiło w 1718 roku, co zapoczątkowało nowy rozdział w historii protestanckiej Jeleniej Góry.
Architektura i wystrój wnętrza
Elementy zewnętrzne
Budynek zachwyca klasycznymi elementami barokowej architektury. Elewacje zdobią pilastry i lizeny, a całość opiera się na solidnym kamiennym cokole. Charakterystyczne, narożne wieżyczki, będące częścią ramion krzyża, pełniły nie tylko funkcje dekoracyjne, ale także praktyczne – umożliwiając dostęp do wyższych kondygnacji.
Wnętrze świątyni
Wnętrze kościoła imponuje przestronnością i bogactwem dekoracji. Na sklepieniach i w prezbiterium można podziwiać malowidła późnobarokowych mistrzów, takich jak Felix Anton Scheffler i Johann Franz Hoffmann, przedstawiające sceny biblijne – od Zmartwychwstania Chrystusa, przez Wniebowstąpienie, aż po ukazanie Trójcy Świętej. Szczególne miejsce zajmuje ambona wykonana w 1717 roku z jednego bloku piaskowca, na której tragiczne wydarzenie z 1745 roku – uderzenie pioruna i zerwanie liny podtrzymującej daszek – zakończyło życie pastora sprawującego tam kazania.Historia świątyni była również naznaczona kolejnym dramatycznym wydarzeniem – w 1806 roku niszczycielski pożar uszkodził dachy i wieże, co wymusiło pilną odbudowę elementów konstrukcyjnych. Dzięki szybkiej i starannej renowacji budynek zachował swój charakterystyczny, późnobarokowy wygląd, który do dziś zachwyca wiernych i turystów.
Organy i ołtarz
Centralnym punktem wnętrza jest ołtarz główny, ufundowany w 1727 roku przez zamożnego kupca Chrystiana Gotfryda Menzla. W ołtarzu znajduje się obraz „Chrystus na Górze Oliwnej” autorstwa Otto Mengelberga, otoczony licznymi rzeźbami i alegorycznymi figurami symbolizującymi wiarę, skruchę oraz zbawienie. Barokowe organy, pierwotnie wykonane przez Michaela Rödera z Berlina, mimo wielokrotnych przebudów, zachowały swoje wyjątkowe brzmienie, stanowiąc ozdobę i funkcjonalny instrument liturgiczny.
Przemiany funkcjonalne i zmiany wyznaniowe
Od świątyni ewangelickiej do kościoła garnizonowego
Początkowo budynek służył społeczności ewangelickiej jako jeden z najważniejszych zbiorów luterańskich na Śląsku. Zmiany polityczne, społeczne oraz wyniszczające skutki II wojny światowej doprowadziły do wysiedlenia ludności niemieckiej i przekazania świątyni polskim władzom. W 1957 roku budynek stał się kościołem garnizonowym, służąc jako miejsce odprawiania nabożeństw przez kapelanów wojskowych i duchowa ostoją dla żołnierzy oraz mieszkańców regionu.
Współczesne funkcjonowanie i życie kulturalne
Obecnie Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego nie tylko pełni funkcję parafialnego kościoła rzymskokatolickiego, ale także stanowi ważny ośrodek kulturalny. W budynku odbywają się liczne koncerty i wydarzenia muzyczne – jednym z przykładów jest coroczny festiwal „Silesia Sonans”, który przyciąga miłośników muzyki organowej i kameralnej. Dzięki takim inicjatywom zabytek staje się miejscem spotkań artystycznych, umożliwiając prezentację arcydzieł muzyki zarówno przez wybitnych solistów, jak i młode talenty. Organizatorzy dbają o to, aby koncerty odbywały się w warunkach umożliwiających pełen komfort zarówno artystom, jak i słuchaczom, co czyni Kościół Podwyższenia Krzyża nie tylko miejscem kultu, ale także przestrzenią integracji kulturalnej regionu.
[Źródła: fotopolska.eu, dzieje_kosciola_garnizonowego.pdf, Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Jeleniej Górze – Wikipedia, wolna encyklopedia, kościół ewangelicki, ob. rzymskokatolicki garnizonowy pw. Podwyższenia Krzyża Świętego - Zabytek.pl, Historia Kościoła garnizonowego]
Comments